Artykuł warty przeczytania.

Korzystając z przerwy letniej zapraszamy do przeczytania lektury wszystkich osób związanych ze sportem dzieci i młodzieży.

Wygrywanie się nie liczy - czyli co kręci dzieci w sporcie-wyniki badań

Już słyszę pytania i stwierdzenia „Jak to wygrywanie nie jest ważne? Przecież wychodzimy na boisko po to, żeby wygrać!”, “Sam mówiłeś, że postawa zwycięzcy jest taka ważna i że powinno się ją kształtować od najmłodszych lat!”, “Czyli twoim zdaniem radość młodych zawodników ze strzelonej bramki nie ma żadnego znaczenia, bo w sumie i tak wygrana się nie liczy?!”.

Mam świadomość na jak bardzo grząski teren wchodzę, gdyż temat “wygrywania” w sporcie dzieci i młodzieży jest bardzo problematyczny i to nie tylko u nas. Na tym blogu mamy jednak zajmować się wszystkimi ważnymi zagadnieniami, nawet tymi trudnymi!

Dlatego na pewno odniosę się do powyższych “zarzutów”, gdyż każdy z nich jest uzasadniony, ale też na każdy jest odpowiedź.

Od razu mówię, że tym artykułem bynajmniej nie wyczerpię tematu, więc na pewno będziemy jeszcze do niego wracać. Zwłaszcza, że poniżej poruszam co prawda kwestię “wygrywania”, ale bardziej w kontekście tematu tego wpisu, czyli…czy “wygrywanie” jest czymś, co “kręci” dzieci.

To, że ogólnie mało dzieci w naszym kraju uprawia sport (w tym piłkę nożną) przyjmujemy jako problematyczny stan faktyczny, na który nie do końca mamy wpływ – dotyczy bowiem tych rodzin, w których, oczywiście z różnych powodów, nie posyła się dzieci na zajęcia sportowe. Zastanówmy się jednak, bo to akurat BARDZO od nas zależy, dlaczego spośród tych młodych ludzi, którzy uprawiają sport, tak wiele odchodzi od niego, najczęściej gdy dojdzie do 13 roku życia, ale też zdarza się to dużo szybciej?

Bardzo często winą za to obarcza się przejście z podstawówki do gimnazjum, co wiąże się ze zmianą środowiska, znajomych, wymogów itp.

Druga bardzo często podawana przyczyna to alternatywy, w postaci w gier komputerowych, Internetu, smartfonów i wszystkiego, co związane z nowoczesną technologią, którym ulegają młodzi ludzie.

Oczywiście trudno nie zgodzić się, że zarówno pierwsze jak i drugie zjawisko występują i są dość powszechne. Nie zgadzam się jednak z tym, że to one są główną przyczyną problemu, o którym mówimy.

Jestem bowiem w stanie zrozumieć, że dziecko, które od małego nie przejawiało zainteresowania sportem i przez jakiś czas chodziło na zajęcia sportowe, ale to bardziej dla rodziców albo dla kolegów niż dla siebie, w pewnym momencie z niego rezygnuje poddając się niejako powyższym zjawiskom.

Zastanawiam się jednak, dlaczego tak wielu młodych zawodników, którzy przecież w bardzo wielu przypadkach uwielbiali sport, nagle z niego rezygnuje!

A może odpowiedź jest dużo prostsza, ale z jakichś powodów, nie przyjmujemy jej do wiadomości. Może po prostu dzieci rezygnują ze sportu, bo w pewnym momencie przestaje zaspokajać ich potrzeby?!

Człowiek zazwyczaj, choć czasem podświadomie, rozważa plusy (korzyści) i minusy (koszty) podejmowania różnych działań, a które związane są z koniecznością zaangażowania czasu, pieniędzy, czy wreszcie emocji. Jeżeli bilans wyjdzie dodatni, czyli, że korzyści warte są poniesienia określonych kosztów wtedy decydują się na to, jeżeli ujemny – odpuszczają i wybierają coś innego.

Młodzi ludzie też wybierają opcje, które bardziej zaspokajają ich potrzeby. Oczywiście w ich przypadku jest o tyle inna sytuacja, że w wielu decyzjach nie są jeszcze samodzielni i niektóre rzeczy mogą wykonywać „z posłuszeństwa”, ale to tylko potwierdza powyższą tezę.

Prawda jest taka, że aby młodzi ludzie uprawiali sport, i w dodatku robili to z pasją, muszą być zapewnione 3 kluczowe warunki, dotyczące między innymi ich potrzeb (wg. dr Joe Baker’a – uznanego amerykańskiego badacza, zajmującego się sportem dzieci i młodzieży):

• autonomia – uprawianie sportu MUSI być ambicją albo hobby dziecka a nie rodziców
• przyjemność (tzw. fun) – jeżeli dziecko nie odczuwa przyjemności ze sportu, to nawet jeżeli ma duży potencjał do gry, rzadko kiedy ma okazję go rozwinąć i wykorzystać, bo zwyczajnie…nie bawi go to
• wewnętrzna motywacja – jeżeli młody zawodnik nie ma silnego poczucia celów związanych z rozwojem sportowym i tej wewnętrznej siły, która pcha go do przodu, wtedy, na dłuższą metę, nawet najlepsze bodźce motywacyjne z zewnątrz na niewiele się zdają.

W tym artykule zajmiemy się drugim punktem: przyjemność z uprawiania sportu, a dokładniej – z trenowania i gry w piłkę nożną.

Pokażę Ci bardzo interesujące wyniki badań, które prawdopodobnie zmuszą wielu dorosłych do zadania sobie pytania: czy zawsze między tym, co rodzice (albo trener) uważają, że sprawia przyjemność dziecku a tym co rzeczywiście sprawia mu przyjemność możemy postawić znak równości?

Badania przeprowadziła dr Amanda Visek w 2014 roku na Uniwersytecie George’a Washington’a. „Przegrzebanie” się przez nie i wyciągnięcie z nich tego co najważniejsze nie było proste, ale mam nadzieję, że uznacie te dane za wartościowe i warte przemyślenia.

Badanie było podzielone na III etapy:

I etap – BURZA MÓZGÓW:

Każdy uczestnik miał za zadanie odpowiedzieć na pytanie: Co czyni uprawianie sportu przyjemnym dla młodych zawodników?

Na tej podstawie wygenerowano 81 takich czynników, które przyjemność zapewniają – nazwijmy je „czynnikami frajdy”.

II etap – SORTOWANIE:

Każdy z uczestników otrzymał wszystkie 81 czynników na oddzielnych kartkach i miał za zadanie posortować je, według własnego uznania, w grupy czynników, które były ze sobą powiązane. Należało również nazwać poszczególne grupy, oczywiście adekwatnie do tego, czy dotyczyły czynniki z danej grupy.

III etap – KLASYFIKACJA:

Następnie każdy uczestnik miał za zadanie ocenić każdy z czynników według 3 poniższych kryteriów w skali od 1 do 5:

• częstotliwość występowania czynnika (skala od 1 – nigdy nie występuje do 5 – zawsze występuje)
• ważność czynnika na odczuwaną przyjemność (skala od 1 – nie tak ważny do 5 – szalenie istotny)
• możliwość wdrożenia danego czynnika (skala od 1 – niemożliwy do 5 – szalenie możliwy)

Były to bardzo długie i porządnie zrobione badanie! Ciekawostką jest, że uczestnicy, w zamian za swoje zaangażowanie, otrzymali bony o wartości 15$ dolarów do sklepu sportowego – super podejście!

Dalszą robotę przejęły zaawansowane programy statystyczne, ale o konstruowaniu macierzy podobieństwa i o skalowaniu wielowymiarowym nie będę pisał.

Generalnie jednak dokonano szczegółowej analizy tego, co „opracowali” uczestnicy badania, a następnie wyciągnięto wspólne i miarodajne wnioski. A te są bardzo ciekawe!

Wyniki badań są wielowymiarowe, gdyż z jednej strony dotyczą 81 tzw. czynników frajdy, które wymienili uczestnicy badania oraz 11 wymiarów przyjemności (czyli de facto pogrupowanych czynników frajdy), z drugiej natomiast zarówno jedne jak i drugie zostały “zmapowane” i sklasyfikowane według wymienionych wcześniej kryteriów, m.in. kryterium “ważności dla przyjemności”.

Żeby zapewnić większą przejrzystość, poniżej zamieszczam wykaz tylko niektórych wymiarów przyjemności i czynników frajdy. Jeśli jednak ktoś chce zobaczyć pełne ich zestawienie to znajduje się ono na samym końcu artykułu.

Wyniki badań są wielowymiarowe, gdyż z jednej strony dotyczą 81 tzw. czynników frajdy, które wymienili uczestnicy badania oraz 11 wymiarów przyjemności (czyli de facto pogrupowanych czynników frajdy), z drugiej natomiast zarówno jedne jak i drugie zostały “zmapowane” i sklasyfikowane według wymienionych wcześniej kryteriów, m.in. kryterium “ważności dla przyjemności”.

Żeby zapewnić większą przejrzystość, poniżej zamieszczam wykaz tylko niektórych wymiarów przyjemności i czynników frajdy. Jeśli jednak ktoś chce zobaczyć pełne ich zestawienie to znajduje się ono na samym końcu artykułu.

Najpierw przyjrzyjmy się WYMIAROM PRZYJEMNOŚCI – które z nich zostały uznane za najbardziej a które za najmniej przyjemne?

Okazuje się, że najwięcej przyjemności młodym zawodnikom sprawia:

• Prezentowanie postawy prawdziwego sportowca
• Staranie się z całych sił
• Trening w oparciu o zachętę i pozytywny feedback

Natomiast NAJMNIEJ przyjemności sprawia młodym zawodnikom:

• Możliwość chwalenia się faktem bycia sportowcem albo członkiem drużyny – bycie sportowcem jest „cool” (ang. SWAG)
• Zespołowe rytuały

Jeśli natomiast chodzi o CZYNNIKI FRAJDY, czyli schodząc na większy poziom szczegółowości, to ich ranking (jeśli chodzi o kryterium ważności dla odczuwanej przyjemności) wygląda skrótowo tak:

1) staranie się robić coś najlepiej jak się potrafi
2) gdy trener traktuje zawodników z szacunkiem
3) możliwość grania
4) granie dobrze jako drużyna
5) przebywanie z kolegami z drużyny
6) ćwiczenie i bycie aktywnym
…
48) wygrywanie
…
63) granie w turniejach
…
66) trenowanie z wyspecjalizowanymi trenerami
67) otrzymywanie medali i trofeów
…
73) podróżowanie w nowe miejsca na mecze i turnieje
…
81) gdy inni robią nam zdjęcia podczas gry
Jak widzisz, “wygrywanie” zajmuje bardzo niską pozycję – dolna połowa tabeli. Nie daje nam to jeszcze jednoznacznej odpowiedzi czy wygrywanie jest ważne czy nie, a jedynie czy jest ważne dla młodych zawodników w kontekście odczuwanej przyjemności. Zobacz natomiast jak wysoko umiejscowione jest “staranie się z całych sił” i “staranie się robić coś najlepiej jak się potrafi”.

W ten sposób dochodzimy do odpowiedzi na wiele pytań związanych z naciskiem na “wygrywanie” w rozwoju dzieci i młodzieży.

CENNA LEKCJA: Ukierunkowanie młodego człowieka na czerpanie przyjemności ze STARANIA SIĘ by dawać z siebie wszystko podczas treningów i meczów, czego rezultatem oczywiście może być (ale nie musi) wygrana, jest znacznie lepsze niż nadawanie zbyt dużego znaczenia samemu WYGRYWANIU. Powodów ku temu jest wiele, a wśród nich najważniejsze to na pewno:

• Młodzi zawodnicy, którzy poważnie myślą o rozwoju sportowym będą traktowali kolejne mecze jako możliwość: a) sprawdzenia się, b) zastosowania umiejętności nauczanych na treningach, c) zmierzenia się z nowym rywalem, d) zgrania się z drużyną i wtedy wynik będzie dla nich albo nagrodą za włożony trud (w przypadku wygranej) albo jako informacja, że trzeba starać się bardziej i ciągle podnosić swoje umiejętności (w przypadku przegranej).
• Młodzi zawodnicy, którzy trakturą piłkę nożną jako hobby będą traktowali kolejne mecze jako możliwość: a) zabawy, b) spędzenia miło czasu z kolegami, c) sprawdzenia się i wtedy wynik będzie dla nich dodatkową satysfakcją (w przypadku wygranej) albo po prostu pogodzeniem się z sytuacją i czekaniem na kolejne treningi i kolejne mecze, które dadzą kolejną dawkę przyjemności.

Natomiast w przypadku, gdy rodzice i trenerzy będą ukierunkowywali potrzeby młodego zawodnika na wygrywanie wtedy odczuwana przez niego przyjemność z gry uzależniona będzie od wyniku, a nie od samej gry!
Mimo, że rozważania na temat znaczenia “wygrywania” są bardzo istotne i NA PEWNO do nich wrócimy, chciałbym, żebyś refleksje związane z tym artykułem skierował bardziej wyniki badań, które Ci pokazałem, czyli na to co daje przyjemność młodym zawodnikom i jak im to dać!

Poniżej zamieszczam wykaz wszystkich 81 “czynników frajdy” podzielonych na 11 grup (wymiarów przyjemności) – dla zainteresowanych dokładniejszym ich zgłębieniem. WYMIARY PRZYJEMNOŚCI są poukładane w kolejności od najbardziej do najmniej pożądanego (jak wyszło z badań). To, że dany wymiar jest wyżej NIE MUSI OZNACZAĆ, że wszystkie czynniki, które się na niego składają zostały uznane za bardziej przyjemne! Jak już wspomniałem, zbyt wiele kryteriów było przy tym uwzględnianych.

Dlatego, reasumując, zestawienia powyżej dotyczyły tego, które wymiary lub które czynniki są dla dzieci bardziej przyjemne, natomiast poniższa tabelka jest po to, żebyś mógł zobaczyć jakie konkretnie czynniki uznano za przyjemne (w większym lub mniejszym stopniu) i jak dokładnie zostały pogrupowane.

PREZENTOWANIE POSTAWY PRAWDZIWEGO SPORTOWCA (PO ANGIELSKU ŁATWIEJ TO OKREŚLIĆ – „BEING GOOD SPORT”)

• – granie dobrze jako drużyna
  – bycie wspieranym (w grze) przez kolegów z drużyny
  – wspieranie kolegów z drużyny
  – gdy zawodnicy pokazują postawę sportową
  – otrzymywanie pomocy od kolegów z drużyny
  – rozgrzewanie się i rozciąganie jako drużyna
• STARANIE SIĘ Z CAŁYCH SIŁ
• – staranie się robić coś najlepiej jak się potrafi
  – ćwiczenie i bycie aktywnym
  – pracowanie ciężko
  – granie dobrze podczas meczów
  – bycie silnym i pewnym siebie
  – pozostawanie w dobrej formie
  – współzawodniczenie z innymi
  – dobre zagrania w trakcie gry
  – ustanawianie i realizacja celów
  – granie twardo
• TRENING W OPARCIU O ZACHĘTĘ I POZYTYWNY FEEDBACK (ANG. POSITIVE COACHING)
• – kiedy trener traktuje zawodników z szacunkiem
  – kiedy trener zachęca zespół
  – posiadanie trenera, który ma pozytywny styl bycia
  – otrzymywanie jasnych i spójnych komunikatów od trenera
  – trener, który dużo wie o sporcie
  – trener, który pozytywnie reaguje na popełnianie błędów przez zawodników
  – trener, który słucha graczy i bierze ich opinie pod uwagę
  – trener, z którym można swobodnie porozmawiać
  – miły przyjazny trener
  – otrzymywanie pochwał od trenera
  – gdy trener aktywnie uczestniczy w treningu
  – gdy trener żartuje
• UCZENIE SIĘ I ROZWIJANIE
• otrzymywanie wyzwań, by się rozwijać i stawać się coraz lepszym w sporcie
  – uczenie się na błędach
  – wszelkie kontakty z piłką (dryblingi, podania itp.)
  – poprawianie umiejętności gry na wyższy poziom
  – wykorzystywanie umiejętności nauczonych na treningach w trakcie gry
  – gra na różnych pozycjach
  – jeżdżenie na obozy
  – odtwarzanie ruchów i sztuczek wykonywanych przez profesjonalnych graczy
• WSPARCIE PODCZAS MECZÓW
• – gdy rodzice wykazują się dobrą postawą podczas meczów (nie krzyczą, wspierają itp.)
  – sędzia, który podejmuje sprawiedliwe decyzje
  – kiedy ktoś gratuluje dobrego grania
  – ludzie dopingujący podczas gry
  – rodzice oglądający mecz
  – bycie chwalonym przez innych rodziców
• MECZE
• – możliwość grania
  – gra na swojej ulubionej pozycji
  – granie przeciwko równej nam drużynie
  – bycie znanym wśród innych za swoje umiejętności sportowe
  – granie na dobrym boisku
  – granie w turniejach
• TRENINGI
• – dobrze zorganizowane treningi
  – możliwość bycia kreatywnym na treningach
  – możliwość wypicia wody podczas przerwy w treningu
  – wykonywanie wielu ćwiczeń w trakcie treningu
  – ćwiczenie z partnerem i w małych grupach
  – ćwiczenie z wyspecjalizowanym trenerem
  – gry symulacyjne podczas treningów
• PRZYJAŹNIE W DRUŻYNIE
• – przebywanie z kolegami z drużyny
  – przebywanie wśród przyjaciół
  – posiadanie grupy przyjaciół poza szkołą
  – bycie częścią tej samej drużyny rok po roku
  – przebywanie z kolegami z drużyny także poza treningami i meczami
  – rozmawianie i wygłupianie się z kolegami z drużyny
  – poznawanie nowych ludzi
• „BONUSY” MENTALNE
• – utrzymywanie pozytywnego nastawienia
  – wygrywanie
  – łagodzenie stresu
  – nie zwracanie uwagi na wynik
• RYTUAŁY DRUŻYNOWE
• – przybijanie piątki, obejmowanie itp.
  – prezentowanie ducha zespołu
  – wykonywanie rytuałów drużynowych
  – zabawy drużynowe na zakończenie sezonu
  – wychodzenie zjeść razem z drużyną
  – robienie drużynowego dopingu
  – jeżdżenie razem z drużyną na mecze i treningi
• MOŻLIWOŚĆ CHWALENIA SIĘ FAKTEM BYCIA SPORTOWCEM ALBO CZŁONKIEM DRUŻYNY – BYCIE SPORTOWCEM JEST „COOL” (ANG. SWAG)
• – posiadanie specjalnego sprzętu sportowego
  – otrzymywanie medali i trofeów
  – podróżowanie w nowe miejsca na mecze i turnieje
  – noszenie specjalnych, fajnych ciuchów
  – jedzenie przekąsek po meczu
  – przebywanie w hotelach podczas turniejów i obozów
  – gdy inni robią nam zdjęcia podczas gry

Źródło: Visek, Amanda J. et al., “Fun Integration Theory: Towards Sustaining Children and Adolescents Sport Participation,” Journal of Physical

Myślę, że teraz inaczej będziecie patrzeć !!!